Lu zitaggiu nni li tempi passati

Radici & Civiltà

DI PASQUALE FRANCA DI PASQUALE FRANCA Pubblicato il 11/11/2012
Lu zitaggiu nni li tempi passati

Lu zitaggiu nni li tempi passati

tratto da “ NA VOTA ERA ACCUSSI` “ a cura del Prof. Domenico Ferraro
- Editore “ Centro Studi Giulio Pastore “- Agrigento

Ricerca di Franca Di Pasquale




Lu zitaggiu prima com’era bieddu, arrisidia lu cori e lu cirivieddu,
ogn’unu si manciava un te’ tu’ e un catalanu e cci vivia n’capu un bicchirinu -

si c’era un picciuottu ca s’avia accasari, cu so patri si java a cunsigghiari:
“pa’, e’ tiempu ca oramai m’arrisiettu, ca na’ bedda carusa haiu
sutt’uocchiu; avi ca la taliu quasi un’annu, ormai nun viu l’ura ca cci mannu”-

mentri lu figghiu accussi parrava, lu poviru patri l’aricchi attisava,
pirchi’ nun si sintia priparatu, ca tinta l’annata avia vinutu -

na’ jurnata nun facia chi pinzari, pi vidiri comu putia strumintiari,
cu la mugghieri nni parrava la sira , c’alliggiria la testa di pinzera;
cuntentu vulia lassari lu picciuottu, maritari lu vulia ca era schiettu,
si scantava pirchi’ avia la testa dura e ci capitava quarchi cugnintura -

lu cumminciu pi l’annata vinenti, c’avissi vinnutu puru li jumenti,
tantu cci arristava, la scecca e la mula, c’avissi pututu m’pajari puru a sula-

pua cci dicia: ” ancora tu pua stari e lu surdatu pua t’agghiri a fari,
ia mi maritaiu chiuttuastu granni percio’ pua aspittari na’ para d’anni -

vidiennu ca lu carusu nun si cummincia, la testa allura cci furmiculiava
e si scantava ca facia la fuitina, comu lu figghiu di lu saristanu
ca ficiru vidiri a tutti li vrigogni, davanti a li cristiani ci jeru li m’pigni (li facci ),
pirchi’ li famigghi si scirriaru e li picciuotti pua nun si maritaru;
nun si misiru d’accordu pi la casa e la famigghia di lu picciuottu fu’ vastasa;
dicia di lassarila n’ta’ na’ gniuniata, pirchi’ oramai la picciotta era maniata;
accussi’ nuddu l’avissi cchiu’ anningata, ca oramai era un piru scafazzatu
maritari nun si putia cchiu’ cu nuddu, iddi sicuru eranu a cavaddu -

la picciotta la vintura avia piersu, pi forza nn’iddu avia a sbattiri lu mussu
o si lu’ maritava a na’ vulata, sinno’ ristava schetta pi la vita;

quannu di n’testa nun cci lu potti scacciari, vosi sapiri a ccu’ s’avia a pigghiari
e sintiennu ca era la figghia di Siluni tant’assai nun ci arridia lu
scagghiuni: pinzava ca a la suoru di so’ nanna, tutti l’aggenti la chiamavanu “ la
zanna, pirchi’ a so maritu avia lassatu e idda cu n’autru sinn’avia jutu-

pero’ la picciotta fanatica era, assai bedda, paria na’ campera longa,
m’pittuta e bbona di travagghiari, cu tri tummina n’testa iava a macinari;

nunn’avia mai stomacu guastatu, mancu si latti e acitu avissi ammiscatu
addicidia li cosi n’ta’ un mumentu, comu nni’ lu mulinu lu frumentu -

si la vidiatu pua stravuliari a vucca aperta li facia ristari
cu na’ gregna n’testa n’ta’ la muntata, paria ca si facia na’ passiata;
lu travagghiari ppi idda era jucari e curaggiu nn’avia a mai finiri
mai e pua mai nn’arrietu si tirava, d’un omu veramenti nun si scantava -

lu pua nnumani va’ nna’ la zza’ stifania, chidda ca cumminava
li matrimonia ca appena la discussioni capi’ tutta, si misi lu jppuni e la viletta
e si nni va’ nni tresa campigghia, siggu era comuda a maritari la figghia -

mancu s’assetta e cumincia a parrari: “ sai c’e’ un picciottu ca’ e’ un
cavaleri, e’ bieddu e cu na’ bbona m’palazzata e a saridda vulissi
ppi zita”; si sta picciotta tu vua maritari stu matrimoniu nun t’affari scappari-

“Sara è nica, mancu avi quinnici anni, cc’e’ me figghia ciccia c’he’ cchiu’
granni; pi idda ti dassi subitu la risposta e putissi trasiri prima di la festa
veru e’, ca avi un’occhiu anticchia offisu, cci dassi lu catoju e la cammara
di susu; la biancheria lavata e stirata e la mancia dintra ppi
tutta l’annata; cu e’ lu picciuottu!? di cui arriscinni? abbasta ca nunn’e’ figghiu di certi
zanni, si tu cci facissi canciari sintimientu, pi tia cci fussi menza sarma di frummientu-

mi dissiru pi la nica; no pi la granni, vui parratini cu cumpari vanni;
“ gna’ lassa ca nni discurru n’famigghia ca a mia mi pari libera me
figghia”; dicci a lu picciuottu ca passa a la scurata accussi’ cci damu na’ taliata
e pua ti sacciu a diri la risposta, ma t’assicuru ca e’ na’ cosa lesta-

lu nnumani sira prima di scurari nni’ la strata cumincia a passari,
la matri d’idda apriu lu cristallu e fici finta ca scutuliau lu sciallu;
quannu lu vitti a cavaddu a la jumenta, figghiu cci parsi ca era di na
santa, tantu era beddu, lustrusu e m’pittutu, ca nun vidia l’ura ca cci lu dava allatu-

cuntenta la matri na’ pasqua paria e ci m’pinciu lu sciallinu nna’ la statia,
ca era appuiata vicinu l’aratu ca lu juarnu prima s’avia scurdatu,
accussi’ cci fici un beddu purtusu, ma nun ci n’trissava e acchiana’ susu,
pirchi’ lu picciuottu avia a turnari e nautra ucchiata cci vulia dari -

cchiu’ di la figghia, la matri era priata ca la discussioni oramai era
quagghiata: si sintia leggia, cci passa’ l’arruttu ca troppu bieddu era lu picciuottu -

oramai ca lu zitu avia a trasiri, na bona figura si vulia fari;
dari a la casa na’ abbiancata e puru a li porti na’ bedda tinciuta,
ca dda cammaredda era affumicata, cu dda cucina a prima trasuta

puru a casa di lu zitu si frija ca di trasiri oramai si parrava;
lu vistitu nuavu s’avia a ‘ncignari e la tappina liscia ppi cumpariri;

la picciotta era tutta ‘ mmirlittata cu la permanenti e la gonna spaccata,
e dda camicetta ca cci sprallucia, tantu idda si cci misi a camurria;
n’capu la testa na’ scocca di villutu ca na’ so zia ci avia purtatu;
paria na’ mula bedda parata, pi lu primu di maju nna’ la sfilata-

oramai mancava un juornu sulu, e tutti avianu li spini .....
cu si tagghia li capiddi e l’ugna, cu si scutola, pari ca havi la rugna,
cu si tira li pila di lu nasu, cu si sforza di caminari tisu,
cu d’incuaddu si scaccia quarchi puci, cu la facci tanticchia si tinci
cu si passa n’testa lu pettini finu, cu lu jimmu si voli fari chianu
cu si scanta pi li piruocchi nna’ li capiddi, cu si strica la scebba nna’ li caddi
cu si lava li piedi nni lu bagniruni, prima cu la scebba e pua cu lu sapuni

pua finalmenti arriva’ la scurata, e partinu tutti pi gghiri nni’ la zita;
vistutu di bilu’, lu picciuottu davanti. vannu darrieri tutti l’autri parienti -

taliava la matri ddu figghiu bieddu e cci livava quarchi pilicieddu
cci passava ogni tantu la scupitta: anticchia a manca e anticchia a dritta -

acchianaru susu tutti affruntati, e truvaru all’autri oramai assittati
c’aspittavanu vistuti puliti, di vidiri n’zemmula oramai li ziti;

quannu dda carusa l’appi davanti, s’ammarazzau n’mezzu a dd’agenti
e prima a lu zitu jiu a salutari, ca la spranza di dduacu avia a viniri-

duoppu ca ogn’unu si fu’ prisintatu, spirava d’assittarisicci allatu,
ma la picciotta a lu largu si misi; comu a so’ patri prima cci prumisi -

li cchiu’ si misiru a parrari, ma nunn’avianu chiddu chi diri,
dicianu ca lu tiempu era annivulatu, pero’ acqua picca n’avia carutu -

lu zitu paria un picuriaddu, e tutti quanti taliavanu a iddu;
m’pozzica avissi statu abbunazzatu e un trunzu cci avissiru datu pi maritu -

pua iddu ci addumanna: “quant’anni ha?” ma subitu arrispunniu so’ ma’:
“me figghia nasciu pi la mmaculata e la madonna la fici crisciri trunzuta”,
quannu mmanu mi la detti la mammana, mi parsi la me casa china china -

tutti la vinniru a vidiri nni la strata; la facci tunna comu na’ cassata,
puru spirdatu arrista’ lu zi’ giuvanni, ch’era nica e cci paria granni;
cu setti criva paria , panna muntata e la genti pi la meravigghia, dicia:
che bedda!! ma a ccu’ assimigghia? -

pua dissiru di vutalla a santa Rita, pi falla crisciri stinnicchiata
ma assimigghia a me nanna fina, e vinni curta, ma bedda china;
taitu’ e catalani spinniaru all’agghitta, e tutti manciavanu cu la vucca
stritta pi nun fari vidiri ca eranu allupati, ca si scantavanu si eranu sparrati -

si susìu lu zitu, e li prui’ a la zita, ma la mischina arrista’ arrussicata,
pua idda ci prui’ lu bicchirinu, ma ci lu jtta’ d’incuoddu ch’era chinu
allura si scutulia’ p’asciucarisi, ma la tacca nun si vosi livari;
la matri d’iddu pinzava a lu vistitu, ca’ tanti sordi cc’avia custatu,
quarchariava ca’ paria na’ pignata: quannu ugghi ed e’ scupirchiata -

si l’avissi vulutu pua arrusicari, ma n’casa d’autru nun lu putia fari,
pua la zita russa la chiama’: ” mama’ “ e allura idda tanticchia si carmà -

era tardu e sinn’avianu a gghiri e lu patri d’idda si misi a parrari
rivolgennusi chiossa’ a lu picciuottu, ca’ nun ci avia a gghiri
prima di l’uottu; pirchi’ turnava tardu di travagghiari, e si nun c’era iddu
nunn’avia acchianari;
ca li fimmini eranu suli ad aspittari, e li vicini li putianu sparrari;
nun ci avia agghiri tutti li siri, e massimu a li novi sinn’avia a gghiri,
pirchi’ stancu di travagghiari na’ jurnata, l’unnumani avia a fari matinata -

duoppu si salutaru tutti quanti e a casa si nni jeru li parienti
ogn’unu dicia quarcosa ‘ mmianzu a la strata, ca na’ bannera cci parsi la zita -

si sintia liaggiu, ci passau lu nirbusu, si sintia granni oramai lu carusu;
java di cuarpu, nunn’era cchiu’ ntrunatu, la purga paria ca s’avissi pigghiatu-

l’anieddu la soggira cci purtau lu nnu’mani, pi sceglilu idda cu li so’ manu
eranu tutti beddi e sustanziusi, cuntenti li vulia lassari li carusi;
idda si lu scigliu d’oru russu: ch’era cchiu’ grossu e facia cchiu’ lussu -

lu nnumani lu vìttiru tutta la strata, e lu prositu ci facianu a la zita;
idda si priava e arridia sula sula e paria na palummedda quannu vola;
puru a lu picciuottu cci ficiru l’anieddu, si lu mittia ca’ paria un
baruniaddu, caminava cu li manu d’avanti, pi fallu vidiri a tutta la genti -

l’auguriu avia ddu amaru picciuottu, di nesciri cu la zita a brazzettu,
ma lu soggiru nunni’ vulia sapiri, e ogn’unu a lu so’ postu avia a stari;
all’ura tutti n’zemmula niscieru, nna’ lu tardu quannu fici scuru
d’avanti li fimmini cu la zita, d’arrietu l’uomini cu la testa calata;
paria ca javanu appriessu a lu muortu, o ca niscissiru duoppu lu luttu -

nna la strata li vicini eranu affacciati, pirchi’ avianu a vidiri passari a
li ziti; ogn’unu di diri quarcosa avia; pi currivu o sinno’ pi gilusia,
ma nun lu putianu diri forti; trasianu dintra e chiuianu li porti
pigghiannusi li gùvita a muzzicuna; ca’ dda sfardata, avia avutu furtuna -

accussi’ duoppu un’annu di stari ziti, li du famigghi si eranu stancati,
ca nna’ li festi avianu a cumpariri e avanti accussi nun si putia jiri;
all’ura javanu a sordi ‘mpristati, pi li picciuotti essiri n’guaggiati -

iddu finalmenti l’avia a lu latu, duoppu ca un’annu l’avia scuttatu
oramai si sintia comu un patruni e ci accattau puru a idda lu zappuni;
si la purtava di fora, d’annata sana, di matina prestu cu l’acquazzina;
na casata di figghi cci fici fari, ca nunn’avia cchiu’ d’unni li scurari;

mancu duoppu cinc’anni maritati. parianu gia’ du’ viecchi arripudduti;
ca lu travagghiu all’acqua e a lu vientu, cci stramanciava la facci ‘nto’ ‘nmumiantu.


Viste 10406 - Commenti 3
Iscriviti
ed inizia a pubblicare i tuoi contributi culturali